بحران‌ستیزی رسانه ملی در حمله سایبری به سامانه سوخت

رییس دولت سیزدهم، پنجم آبان ۱۴۰۰ خورشیدی در جلسه هیات دولت با اشاره به حمله سایبری به سیستم توزیع سوخت در کشور، از اطلاع‌رسانی به موقع رسانه ملی تمجید کرد؛ اطلاع‌رسانی که بسیار خوب و سنجیده اتفاق افتاد و باعث شد دست شبکه‌های معاند در دروغ‌پراکنی کوتاه شود. حال باید دید که اساساً رسانه ملی در قبال بحران‌ها چه وظیفه‌ای دارد و در خصوص حمله سایبری به جایگاه‌های سوخت کشور چگونه عمل کرد؟ پژوهشگر ایرنا برای پاسخ به این سوالات گفت‌وگویی با «روح الله مهرجو» کارشناس رسانه انجام داده است که متن آن در ادامه می‌خوانیم.

مهرجو در مورد ارتباط رسانه ملی با مردم و جامعه گفت: رسانه ملی که اساسا متشکل از رادیو و تلویزیون است، به علت دسترسی آسان و جذابیت‌ها، در صدر پر مخاطب‌ترین رسانه‌های جمعی قرار دارد و نقشی بسیار اساسی در امیدبخشی به مردم و گسترش امیدواری اجتماعی دارد. همچنین رسانه ملی با قالب‌های متنوع، ظرفیت بالایی در انتقال مفاهیم و مضامین امیدبخش و نشاط‌آور به مخاطبان دارد. ازاین‌رو، مخاطبان بیشتر اطلاعات روزمره خود را از طریق رسانه دریافت و درباره بسیاری از پدیده‌های اجتماعی قضاوت می‌کنند. رسانه ملی می‌تواند تلقی‌ها و برداشت‌های مثبت و امیدبخش مخاطبان را با نوع اطلاعاتی که درباره رویدادها و مسایل زندگی به آنان می‌دهند، تقویت کنند. ازاین‌رو، رسانه ملی در طراحی، ساخت و ارایه چارچوب‌های خبری و اطلاعاتی خود، می‌بایست به اطلاعاتی توجه کند که به نوعی زمینه امید و امیدواری اجتماعی را در جامعه فراهم می‌کند. همچنین در عین جلب اعتماد مخاطبان، نگرش‌ها و دیدگاه‌های آنها را نسبت به وقایع موجود جامعه سامان دهد.

رسانه ملی در زمان بحران یکی از بازیگران و عوامل اجتماعی است

این کارشناس رسانه در مورد وظیفه رسانه ملی در زمانی که بحرانی در جامعه ایجاد می‌شود، اظهار داشت: بحران از جمله واژه‌هایی است که به طور روزمره در ادبیات سیاسی، اقتصادی و حتی گفتار عادی مردم به کار می‌رود که ریشه اصلی تمامی آنها دشواری، پیچیدگی و حاد بودن شرایط برای ادامه زندگی یا زیستن مسالمت آمیز است. رسانه‌ها نیز در زندگی امروز بشر نقش تاثیرگذار و غیرقابل انکاری دارند. رسانه‌ها در آگاهی بخشی، آموزش، توانمندسازی و در یک کلام ارتقا و رشد جامعه و حتی فرد تاثیر دارند. به خصوص رسانه‌های دیداری و شنیداری به دلیل بهره‌گیری از عنصر فیلم، خبر، پیام‌رسانی سریع‌تر، تاثیر مضاعفی بر اذهان افراد خواهند گذاشت. درک عمومی جامعه و واکنش‌های تشدیدکننده در قبال بحران در انحصار رسانه‌ها نیست، اما رسانه‌ها در این زمینه به عنوان یکی از بازیگران و عوامل اجتماعی مطرح هستند.

هرچه رسانه‌ها به بحرانی بیشتر توجه کنند، مهم‌تر ارزیابی می‌شود

مهرجو در مورد رویکرد رسانه‌ها به بحران توضیح داد: رویکردها به بحران شامل سه رویکرد بحران‌گریزی، بحران‌ستیزی و بحران‌پذیری است. سازمان‌های رسانه‌ای بحران‌‎گریز، وجود هر گونه بحرانی را به کلی نفی می‌کنند، اما سازمان بحران‌ستیز رسانه را بر آن می‌دارد که پس از روی دادن بحران به جای انکار و ندیدن، به مواجهه با آن برخیزد و در جهت مدیریت بحران تلاش کند. توجه به مراحل پیش و پس از بحران و تلاش برای پیش‌بینی، پیشگیری و آمادگی برای بحران، تنها با اتخاذ رویکرد بحران‌پذیری ممکن می‌شود. پرداختن رسانه‌ها به بحران و پوشش دادن آن یک مساله عادی و بسیار معمول است زیرا بحران‌ها منابع قابل توجه اخبار هستند. پوشش خبری بحران‌ها به طور معمول برای رسانه‌های جمعی امکان جلب توجه مخاطبان را از طریق تصاویر جذاب و متنوع که در متن این بحران‌ها وجود دارد ایجاد می‌کند. علاقه رسانه‌ها برای پرداختن به بحران‌ها به حدی رسیده که در قرن بیست و یکم یکی از معیارهای اصلی برای ارزیابی اهمیت هر بحران، میزان توجهی است که جریان‌های رسانه‌ای اصلی به آن بحران نشان می‌دهد هر چه رسانه‌ها به بحرانی بیشتر توجه کنند آن بحران مهم‌تر و خطرناک‌تر ارزیابی می‌شود.

رویکردها به بحران شامل سه رویکرد بحران‌گریزی، بحران‌ستیزی و بحران‌پذیری است. سازمان‌های رسانه‌ای بحران‌‎گریز، وجود هر گونه بحرانی را به کلی نفی می‌کنند، اما سازمان بحران‌ستیز رسانه را بر آن می‌دارد که پس از روی دادن بحران به جای انکار و ندیدن، به مواجهه با آن برخیزد و در جهت مدیریت بحران تلاش کند.

رسانه‌ ملی هنگام بحران نقش مهمی در کنترل و انتشار اخبار صحیح دارد

این کارشناس رسانه خاطرنشان ساخت: بحران، وقوع حوادث و اتفاق‌های ناگهانی و فوری سبب می‌شود مخاطبان رسانه ملی افزایش پیدا کند و شهروندان به دنبال دریافت اطلاعات در مورد حوادث و تأثیر آن بر زندگی خودشان هستند. این تقاضای دریافت اطلاعات، باعث جستجوی بیشتر اخبار و در نتیجه افزایش مخاطبان می‌شود و در چنین موقعیتی رسانه‌ ملی نقش بسیار مهمی در کنترل و انتشار اخبار صحیح دارد.

رسانه ملی و حمله سایبری به سامانه سوخت

مهرجو در مورد عملکرد رسانه ملی هنگام حمله سایبری به سامانه سوخت گفت: حمله سایبری به سامانه سوخت کشور از جمله موارد بحران‌زایی بود که رسانه ملی در انتشار اخبار لحظه به لحظه آن موفق عمل کرد و نقش موثری در همراهی مردم و اطلاع از آخرین اخبار داشت. رسانه ملی با حساسیت و پیگیری، موضوع فعال‌سازی جایگاه‌های سوخت را دنبال می‌کرد و در این امر مهم کمک قابل توجهی کرد. امید است کماکان با همراهی مردم و مسوولان بتوانیم از چنین شرایط بحرانی همواره با کمترین هزینه عبور کنیم.

رسانه ملی باید دستورالعمل رسانه‌ای برای پوشش حوادث امنیتی داشته باشد

این کارشناس رسانه در پاسخ به این سوال که در شرایط حساس فعلی، اختلال در سامانه سوخت می‌توانست تبعاتی داشته باشد. حال رسانه ملی می‌بایست در آینده چگونه عمل کند؟، یادآور شد: پوشش خبری غیرحرفه‌ای و غیربازدارنده توسط رسانه‌ ملی می‌تواند آسیب‌های غیرقابل جبرانی را به جامعه وارد کند که این وضعیت نتیجه نبود نظم در رسانه و عدم هماهنگی بین رسانه‌ ملی و دستگاه‌های ذیربط است. یکی از شاخص‌های پوشش خبری حرفه‌ای سرعت است. سرعت نقش مهمی در ارزیابی پوشش خبری در مواقع بحرانی و عادی دارد. رسانه ملی به عنوان رسانه مرجع باید خیلی سریع‌تر از رسانه‌های غیررسمی، این گونه اخبار را پوشش بدهد. دستگاه‌های مختلف نظارتی از جمله شورای ‌عالی امنیت ملی هم باید فعالیت رسانه‌ای خود را افزایش دهند و بدانند بزرگترین چالش‌ها از سوی رسانه و با رسانه تا حدودی قابل رفع است. در واقع رسانه ملی باید دستورالعمل رسانه‌ای برای پوشش حوادث مهم داشته باشد.