تیغ دو لبه فضای مجازیبرای تولیدات داخلی

آفتاب یزد- گروه اجتماعی: با این که خیلی‌ها‌ فضای مجازی را بستری برای شیوع و بروز آسیب‌ها‌ی اجتماعی می‌دانند اما چیزی که غیرقابل انکار است این است تبلیغات فضای مجازی که در واقع این روزها به نوعی استارت آپ تبدیل شده بستر را برای درآمدزایی خیلی از برند‌ها‌ی ایرانی و تولیدات داخلی فراهم کرده، تا جایی که شاهدیم برخی صفحات اینستاگرامی روزانه با تبلیغات انبوه تولیدات داخلی اجناس زیادی را به فروش می‌رسانند و این موضوع می‌تواند چرخ اقتصاد کشور را هر چند سخت و کند بچرخاند؛ در رابطه با برندسازی تولیدات داخلی در فضای مجازی و پتانسیل فضای مجازی برای تبلیغ تولیدات داخلی با روح الله مهرجو، کارشناس ارتباطات و پژوهشگر اجتماعی
به گفت‌وگو نشستیم.

> نوع دیگری رسانه در حال ظهور است
مهرجو در رابطه با این موضوع می‌گوید: «کاربران اینترنتی دیگر فقط نوجوان و جوان نیستند بلکه فعالین بازار و سرمایه گذارانی که سرمایه‌ها‌ی کلانی هم در اختیار دارند را هم شامل می‌شوند.کسانی که می‌توانند یک مشتری پر سود باشند از اینترنت برای کارهای روزمره خود استفاده می‌کنند. نسلی که در زمان تحصیل با اینترنت آشنا شد اکنون وارد بازار کار شده و درصد قابل توجهی از سرمایه‌ها‌ی کشور را در دست دارد.حال این افراد که می‌دانند اینترنت می‌تواند چه ابزار پرقدرتی باشد از آن به صورت روزمره استفاده می‌کنند؛ وقتی که از آنها آخرین قیمت را می‌پرسید آن را با اینترنت چک می‌کند و دیگر تلفن و موبایل آن وسیله ارتباطی مقتدر سابق نیستند. بدیهی است با گسترش حیرت‌آور رسانه‌های مجازی ـ بخصوص از نوع موبایلی یا تبلتی ـ در ایران، تولیدکنندگان ایرانی نیز باید روی تاثیر این رسانه‌ها بر کیفیت، قیمت و خدمات پس از فروش‌شان مطالعه کرده و حساس باشند؛ چرا که نوع دیگری از رسانه در حال ظهور است که می‌تواند به گونه‌ای جدید از تولید یک کالا حمایت کرده یا برعکس، آن را تا مرز تحریم خرید، بایکوت کند.

> تیغ دولبه فضای مجازی
او در ادامه افزود:« هر چند ممکن است تولیدکنندگان اکنون به این پدیده جدید که به طور خزنده‌ای در حال پیشروی و اثرگذاری بر افکار عمومی است، کم‌توجه بوده و حتی اثر آن را انکار کرده و آن را به تمسخر بگیرند، اما این دیدگاه، چیزی از واقعیت کم نمی‌کند.اکنون در گوشه و کنار شبکه‌های مجازی در ایران شاهد شکل‌گیری کمپین‌های مختلفی درباره تولیدات ایرانی هستیم.در یکی از این کمپین‌ها که به هشتک تولید ملی معروف شده است، از افراد عادی خواسته می‌شود رده‌های کالایی را که از کیفیت یا قیمت آن راضی هستند قید کنند. بدیهی است قضاوت‌های صریح، بی‌پرده، انبوه و بی‌سانسوری که در این باره اعلام می‌شود، می‌تواند صدها مشتری را به خرید آن کالا ترغیب کرده و یا برعکس از آن رویگردان کند. کارشناسان اقتصادی به تولیدکنندگان هشدار می‌دهند قدرت اثرگذاری فضای مجازی در تولید ملی را دست‌کم نگیرند.شاید بسیاری از فعالیت‌های انجام شده در فضای مجازی به جایی نرسیده یا به اصطلاح «گرم» نشود، اما ظرفیت قدرتمند فضای مجازی برای ایجاد موج‌سازی تجاری قطعا قابل انکار نخواهد بود چرا که این رسانه جدید، به تمام معنی رسانه مردم است که در مقام خریدار و مصرف‌کننده، قدرت متقاعدکنندگی بسیار بالایی برای همنوایان خود خواهند داشت؛ قدرتی که مانند یک تیغ دو لبه می‌تواند به ضرر یا نفع یک کالا یا خدمات عمل کند.

> با این تیغ دولبه به خودمان صدمه نزنیم
این کارشناس در ادامه افزود:« فرهنگ استفاده از فضای مجازی در کشورمان جاافتاده و پخته نیست و باید بدانیم این کمبود فرهنگ می‌تواند خطرآفرین باشد. به این صورت که اکنون در کشورمان هویت افرادی که کمپینی علیه یا موافق تولیدات کشور راه‌انداخته‌اند، معلوم نیست در حالی که در کشورهای پیشرفته این کمپین‌ها از سوی گروه یا نهادهای مشخصی مانند ان‌جی‌اوها هدایت می‌شوند و می‌توانیم نسبت به صداقت گفتار آنها اطمینان داشته باشیم.تیغ دولبه فضای مجازی به این معنی است که حتی می‌توانیم نگران برخی سوءنیت‌ها باشیم؛ هرچند اکنون در کشورمان بسیاری از کمپین‌های ایجاد شده در جهت هدایت افکار مردم به کالاهای خوب یا بد است، ولی باید درباره این مهم که ممکن است مشکلاتی برای تولیدات ملی کشورمان نیز ایجاد شود، نگران باشیم.اساس تمام انتقادها یا حتی پیشنهادها درباره یک محصول در فضای مجازی وجدان منتقدان یا موافقان است، اما در کشورمان مردم هنوز به نحوه استفاده صحیح از فضای مجازی عادت نکرده‌اند، بنابراین نباید فراموش کنیم از این تیغ دولبه به گونه‌ای استفاده کنیم که به خودمان صدمه نزنیم و اجازه فعالیت به کالاهای مناسب و باکیفیت را بدهیم.
> کشورمان جزو کشورهای مطرح
از نظر تعداد کاربران در سطح بین‌المللی است
مهرجو تصریح گرد:« بحث نبود فضای رقابتی صحیح و سالم در اقتصاد کشورمان میان بخش خصوصی و دولتی است و در بسیاری از موارد بخش‌های دولتی با توجه به رانتی که در اختیار دارند، به این نوع تبلیغات در فضای مجازی اهمیت نداده و زیاد آنها را جدی نمی‌گیرند؛ چون رانتی در اختیار آنهاست که قدرت رقابت دیگران با این تولیدکنندگان را گرفته و یکه‌تازی آنها در بازار جای نگرانی برایشان ندارد، در حالی که تولیدکنندگان و اصناف خارجی کاملا به صورت خصوصی و بر مبنای مشتری‌مداری فعالیت می‌کنند و تاثیر این فضای مجازی می‌تواند برایشان مهم باشد. یکی از مهم‌ترین مواردی که می‌تواند اهمیت دنیای مجازی را در تولیدات داخلی ایران به نمایش‌ بگذارد، بحث تعداد کاربران اینترنت است که کشورمان را جزو یکی از کشورهای مطرح از نظر تعداد کاربران در سطح بین‌المللی تعیین کرده است. بنابراین، این امتیاز در موضوع حمایت یا عدم حمایت از تولیدات کشورمان بسیار تاثیرگذار است.همان‌طور که اشاره شد تعداد کاربران فضای مجازی کشورمان قابل توجه است و ضریب نفوذ اینترنت در زندگی اجتماعی ما بسیار قابل توجه است، بنابراین با این موضوع باید در نظر داشته باشیم که در صورت راه افتادن موجی چه موافق و چه مخالف برای کالای صنعتی یا غیرصنعتی، این موج به سرعت گسترده شده و باعث ایجاد حساسیت در مخاطبان خواهد شد. چون مثل گذشته نیازی به انتقال تجربیات سینه به سینه نیست و کافی است در دورترین نقطه از ایران تجربه‌ای غیرمطلوب از یک محصول داشته باشیم تا با انتشار آن در فضای مجازی، آن سوی دنیا نتیجه آن را دریابیم.

> شرط موفقیت
کاربران بی‌سانسور فضای مجازی است
او معتقد است:« اگر امروز به افراد خانواده خود توجه کرده باشید بسیاری از آنها قبل از این‌که به قصد خرید محصولی از منزل خارج شوند ابتدا رایانه خود را روشن کرده و در دنیای مجازی به دنبال مزیت‌ها و اشکالات کالای موردنظرشان هستند و بر مبنای نظرات کاربران محصول‌شان را انتخاب می‌کنند.بنابراین باید به این موضوع توجه کنیم که این ‌نظرات می‌تواند به سرعت در حمایت یا عدم حمایت از محصولی تاثیرگذار بوده و باعث نگرانی تولیدکنندگان شود. از این‌رو بهترین سیاست برای تولیدکنندگان این است که برای تولیدات خود به نوعی برنامه‌ریزی کنند که کیفیت مطلوب تولیداتشان باعث ایجاد موج مثبت در دنیای مجازی باشد نه منفی.فضای مجازی و نبود محدودیت در آن می‌تواند در واقع ابزاری برای ارتقای کیفیت تولیدات در هر صنفی باشد؛ اگر تولیدکنندگان نسبت به رصد کردن انتقادات و پیشنهادات مصرف‌کنندگانشان برنامه‌ریزی کرده و با در نظر گرفتن اشکالات مطرح شده نسبت به برطرف کردن آنها در محصول خود اقدام کنند. بنابراین با توجه به تمام امتیازات و امکانات دنیای مجازی، تولیدکنندگان کشورمان از این پس باید به دقت نسبت به آن حساسیت داشته و برای آن برنامه‌ریزی کنند، چون نظرات مصرف‌کنندگان می‌تواند به‌سرعت در میان افراد منتشر شده و تولیدات موردنظر را در موضوع بازاریابی با شکست مواجه کند در حالی که همین کمپین‌ها می‌تواند برای ارتقا و پرفروش شدن محصولات ملی هم مفید باشد؛ اما شرط آن کابران بی‌سانسور فضای مجازی هستند. »

> برند سازی کالاهای ایرانی
با استفاده از فضای مجازی
با اینکه در حال حاضر به نظر می‌رسد که فضای مجازی در کشور ما با مخالفان زیادی همراه است اما این طور که به نظر می‌رسد در بحث برندسازی
کالاهای ایرانی کارکرد مثبتی داشته تا جایی که حتی مجموعه‌ها‌یی مثل ایرانسل و همراه اول هم تبلیغاتشان را به فضای مجازی سپرده‌اند، مهرجو در رابطه با این موضوع معتقد است: «تبلیغات فضای مجازی شیوه‌ای نوین، پربازده و بسیار کارآمد برای تبلیغات است که با عنوان بازاریابی اینترنتی و یا دیجیتال مارکتینگ شناخته می‌شود. ما متاسفانه در ایران، نه آمار دقیقی از میزان نفوذ شبکه‌ها‌ی اجتماعی در جمعیت کشور داریم و نه آماری قابل اتکا از میزان نفوذ این ابزار در تصمیم گیری‌ها‌ی ایرانیان. اما چند واقعیت غیر قابل کتمان در این رابطه وجود دارد؛ بسیاری از استفاده کنندگان از شبکه‌ها‌ی اجتماعی که نسل دهه ۶۰ به بعد هستند، بخش پیشرو و آوانگارد اجتماع بوده و تاثیرات زیادی روی سلایق، علایق، انگیزه‌ها‌ و شیوه‌ها‌ی خرید مابقی جامعه و خانواده خود دارند علاوه بر آن بخش عمده‌ای از جامعه در حال پیوستن به شبکه‌ها‌ی اجتماعی هستند تا به قولی از قافله عقب نمانند! به نظر می‌رسد تا چندسال آینده میزان ضریب نفوذ شبکه‌ها‌ در ایران بسیار بیشتر خواهد شد. به طور کلی این فضا برای همه برندها مفید فایده و اثرگذار نیست و نظارت و کنترل بر آن نیز تا حدودی محدود است و در عین حال باید توجه کنیم که در ایران، میزان حضور و نفوذ شبکه‌ها‌ی اجتماعی کمتر از غرب است و فرهنگ استفاده و بهره مندی از فضای اینترنت هنوز به طور کامل جا نیفتاده است، اما بسیاری از برندها فضا را برای تبلیغ و اطلاع رسانی در شبکه‌ها‌ی اجتماعی مناسب دیده‌اند و اقداماتی را آغاز نموده‌اند و به مرور، تمامی برندها و تولید کنندگان و عرضه کنندگان خدمات می‌توانند از فضای شبکه‌ها‌ی اجتماعی برای تبلیغ و اطلاع رسانی و بهره گیری از مزایای گسترده آن استفاده کنند.»