کرونا، اقتصاد دنیا را وارد عرصه جدیدی کرد/ معاش جامعه بدون توجه به فضای مجازی و اقتصاد اینترنتی دشوار خواهد بود

به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و خانواده خبرگزاری آنا، جهان پس از کرونا دیگر با جهان قبل از کرونا حداقل برای ما ایرانیان یکسان نخواهد بود. به ویژه در حوزه اقتصادی که چهره کسب و کارهای خرد، متوسط و بزرگ را تغییر داد. آیا وضعیت ما نیز تغییر کرد، آیا کرونا باعث شد که اقتصاد بیشتر به دام فضای مجازی بیفتد

در همین خصوص با روح الله مهرجو، استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:

کرونا چه تأثیری بر مسائل اقتصادی جامعه بر جا گذاشته است؟

زمانی که دنیا وارد عرصه صنعتی شد هر روز اختراعات جدید، بشر را به پیش می‌راند و تکنولوژی ها زندگی انسان را دگرگون کرد، نخستین اتفاقی که رخ داد، تغییر ماهیت شغل ها بود. شغل نیز به عنوان مهمترین عامل زندگی افراد محسوب می‌شود که مناسبات اجتماعی آنها را تشکیل می‌دهد، سالیان سال در عصر فئودالیسم فرزندان پای در راه پدران نهادند و اقشار مختلف جامعه، جایگاه خود را حفظ کردند، اما تکنولوژی این مناسبات را دگرگون و عمر شغل ها را کوتاه می‌کرد. با انقلابی که در عرصه جهان دیجیتال رخ داد، ماهیت شغل ها و عمر آنها تغییر کرد. جامعه ما هم پیش از بیماری کرونا درگیر و دار این مسائل بود و اگرچه قاطبه جامعه اصرار داشتند که بر مدار گذشته حرکت کنند و در این راه نیز گام بر می‌داشت و اکثر اوقات با شکست مواجه می‌شد. اما در عمل افراد کمتری بودند که واقعیت دنیای الکترونیک و شبکه های اجتماعی را درک می‌کردند و مسیر تغییر و تحولات را تشخیص می‌دادند. شیوع کرونا اگرچه انسان را با چالش مرگ مواجه کرد، اما به طور کامل در زمین دنیای مجازی بازی کرد و لزوم تسری کسب و کارها را به دنیای مجازی به رخ انسان کشید. امروز بسیاری از افراد می‌دانند که باید برای باقی ماندن در بازار و عرصه رقابت شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها را وارد بازی خود کنند.

برای تحقق این مسئله، جامعه باید به چه آمادگی هایی دست یابد؟

در درجه اول باید بستر اینترنت مناسب فراهم باشد و امنیتی که پیش از این برای سرمایه گذار مطرح می‌شد، برای اینترنت خواسته شود. جامعه ما در عرصه رقابت صنعتی از جهان باز ماند، چرا که شقوق مختلف جامعه در اختیار اقتصاد و برنامه ریزی برای رشد و توسعه قرار نگرفت. بنابر این امروز باید سیاست را در راستای خدمت به اقتصاد تعریف کنیم تا بتوانیم از پس مشکلات اقتصادی برآییم. جهان مجازی و دنیای شبکه های اجتماعی فرصتی است که بتوانیم بخشی از عقب ماندگی اقتصادی کشور را جبران کنیم و به مشکلاتی از جمله اشتغال، درآمد، تورم و ... که سالیان درازی است گریبان گیر جامعه ایرانی است، بالاخره پایان دهیم. ما پیش از این مطرح می‌کردیم که جهان سوم برای رشد و پیشرفت به برنامه ریزی نیاز دارد، اکنون باید برنامه ریزی در راستای اقتصاد دیجیتال صورت گیرد، چندی پیش هم رئیس دفتر ریاست جمهوری از دیجیتالیزاسیون و اهمیت آن برای کشور در بازدید از فولاد مبارکه سخن به میان آورده بود، اما نباید فراموش کنیم که دیگر فرصت شعار دادن نداریم و باید در عمل به این مباحث بپردازیم.

شبکه های اجتماعی چه نقشی در اقتصاد ایفا می‌کنند؟

کارکرد شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها اقتصادی است و محل درآمد آنها از داده هایی است که در اختیار تولید کنندگان مختلف قرار می‌دهند که بتوانند کالا و یا خدماتی را ارائه کنند که در جوامع مختلف و کشورهای گوناگون با اقبال مواجه شود. در این میان ما نباید تنها ارائه دهنده اطلاعات و مصرف کننده کالاها و خدمات باشیم، بلکه باید سهم خود را از اقتصاد روز دنیا به دست آوریم. چه تضمینی وجود دارد که در آینده نزدیک بتوانیم نفت بفروشیم و مصرف کننده کالا و خدمات جهان مدرن و پیشرفته باشیم. کسب و کارهای خرد که تا پیش از این اهمیت آنها برای همه روشن شده بود امروز باید با گوشه چشمی به دنیای مجازی شکل گیرند و در غیر  این صورت در جهان واقعی دوام نخواهند آورد. در اصل امروز بدون توجه به دنیای مجازی نمی‌توان در دنیای واقعی زندگی کرد.

یعنی به اعتقاد شما گریزی از دنیای مجازی و شبکه های اجتماعی نیست و باید آن را بپذیریم؟

در تمام قرون و اعصار گذشته، هرگز در عرصه تکنولوژی بازگشت به عقب رخ نداده است و اینبار نیز هیچ گونه راه بازگشتی وجود ندارد و باید این مسئله را بپذیریم، اگر در حوزه اقتصادی این ملزومات را درک نکنیم، شرایط به مراتب بدتری از امروز در حوزه اقتصادی خواهیم داشت. کرونا چنان بلایی بر سر کسب و کارهای سنتی آورد که تاب کمر راست کردن ندارند و مقاومت تنها باعث حذف آنها خواهد شد. بنابراین باید خیال افرادی که در سر رویای جهان بدون تکنولوژی ارتباطی را می‌پرورانند، از جمله خود من، باید راحت کنیم که این اتفاق هرگز رخ نخواهد داد، بنابراین باید خود را آماده کنیم که از این قافله عقب نیفتیم.

آیا تکنولوژی جدید این توانایی را به ما خواهد داد که کمبودهای گذشته را جبران کنیم؟ این ادعا کمی آرمانگرایانه نیست؟

بسیار هم واقع گرایانه است. ببیند کشورهای جهان سوم برای رسیدن به رشد و توسعه نیاز به برنامه ریزی دارند، بر خلاف غرب که ساختارهای لازم را برای توسعه داشت و در این ریل حرکت کرد. اما کشورهایی چون مالزی، ویتنام، کره جنوبی، چین و حتی ژاپن برای رسیدن به رشد و توسعه برنامه ریزی کردند. اتفاقاتی که برای مالزی یا چین افتاد غیر از این است که در یک بازه کوتاه زمانی رخ داد، همه ما به یاد داریم که تا چندی پیش خبری از چین نبود اما امروز اقتصاد دوم دنیا است  و پیش بینی ها نشان می‌دهد که به زودی امریکا را نیز پشت سر خواهد گذاشت. بنابراین با یک برنامه ریزی ما هم می‌توانیم این مسیر را پشت سر بگذاریم و قطعاً دنیای دیجیتال می‌تواند مدت زمان حرکت ما را کوتاه کند و در زمان کوتاه تری راهی که چین یا مالزی طی کرده را پشت سر بگذاریم. همانطور که دنیای الکترونیک توانست چهره دنیا در چشم بر هم زدنی دگرگون کند.